Quyền thừa kế theo pháp luật Việt Nam – Cập nhật mới nhất 2025
Thừa kế là một vấn đề nhạy cảm, liên quan trực tiếp đến tài sản và quyền lợi của các thành viên trong gia đình. Tại Việt Nam, tranh chấp thừa kế chiếm tỷ lệ cao trong các vụ án dân sự, nguyên nhân thường xuất phát từ việc thiếu hiểu biết pháp luật, không chuẩn bị di chúc hợp lệ hoặc bất đồng trong quá trình phân chia di sản. Vì vậy, việc nắm rõ quy định pháp luật và cách thức xử lý đúng đắn sẽ giúp mỗi cá nhân, gia đình bảo vệ quyền lợi và hạn chế tối đa rủi ro pháp lý.
(Hình ảnh minh họa)
Cơ sở pháp lý về thừa kế
Pháp luật Việt Nam hiện hành điều chỉnh vấn đề thừa kế chủ yếu trong Bộ luật Dân sự năm 2015, cùng với các văn bản hướng dẫn thi hành. Theo đó, thừa kế được hiểu là việc dịch chuyển tài sản của người chết cho người còn sống, theo ý chí của người để lại di sản hoặc theo quy định của pháp luật.
Di sản bao gồm toàn bộ tài sản hợp pháp của người chết để lại, có thể là bất động sản (nhà, đất), động sản (tiền, vàng, xe cộ), quyền tài sản (quyền sử dụng đất, quyền tác giả), cùng các nghĩa vụ tài sản mà người chết chưa thực hiện xong.
Các hình thức thừa kế
Thừa kế theo di chúc
Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Di chúc hợp pháp phải đảm bảo:
-
Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt, không bị lừa dối, đe dọa.
-
Nội dung di chúc không trái pháp luật, không trái đạo đức xã hội.
-
Hình thức di chúc phải đúng quy định (văn bản có công chứng, chứng thực; văn bản có người làm chứng; hoặc di chúc miệng trong trường hợp đặc biệt).
Thừa kế theo pháp luật
Trong trường hợp không có di chúc, di chúc vô hiệu hoặc người được chỉ định trong di chúc chết trước, từ chối nhận di sản, thì di sản được chia theo pháp luật. Pháp luật quy định các hàng thừa kế, theo thứ tự ưu tiên:
-
Hàng thứ nhất: vợ, chồng, cha mẹ, con đẻ, con nuôi của người chết.
-
Hàng thứ hai: ông bà, anh chị em ruột, cháu ruột (trong trường hợp cha mẹ cháu chết trước).
-
Hàng thứ ba: cụ nội, cụ ngoại, bác, chú, cậu, cô, dì và chắt ruột.
Người cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.
Quyền thừa kế thế vị
Điểm nổi bật của pháp luật Việt Nam là chế định thừa kế thế vị. Nếu con của người để lại di sản chết trước hoặc cùng thời điểm với người đó, thì cháu ruột được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ cháu lẽ ra được hưởng. Đây là quy định nhân văn, đảm bảo quyền lợi cho thế hệ sau, đặc biệt trong trường hợp cha mẹ mất sớm.
Tranh chấp thừa kế thường gặp
Trên thực tế, các dạng tranh chấp thừa kế phổ biến gồm:
-
Tranh chấp về hiệu lực của di chúc (cho rằng di chúc giả mạo, bị ép buộc, lập khi không minh mẫn).
-
Tranh chấp về hàng thừa kế (có người thừa kế bị bỏ sót, có tranh cãi về con nuôi, con ngoài giá thú).
-
Tranh chấp về phân chia di sản (định giá tài sản thấp hơn hoặc cao hơn, có sự chênh lệch trong quyền lợi).
-
Tranh chấp khi có người chiếm giữ di sản, không đồng ý chia.
Ví dụ: Một gia đình có ba người con, cha mất nhưng không để lại di chúc. Một người con đang quản lý căn nhà chung, không đồng ý bán và chia cho hai người còn lại. Khi đó, tranh chấp phát sinh, và tòa án sẽ phải xác định hàng thừa kế, giá trị tài sản để chia đều.
Nghĩa vụ tài sản của người thừa kế
Người thừa kế không chỉ hưởng di sản, mà còn phải thực hiện nghĩa vụ tài sản trong phạm vi di sản để lại. Nghĩa vụ này bao gồm trả nợ, nghĩa vụ thuế, bồi thường hoặc các khoản tài chính khác mà người chết còn tồn đọng. Người thừa kế không phải dùng tài sản riêng để thực hiện nghĩa vụ thay cho người đã mất.
Giải pháp hạn chế tranh chấp
Để giảm thiểu tranh chấp, mỗi cá nhân và gia đình nên lưu ý:
-
Chủ động lập di chúc sớm, rõ ràng, minh bạch và hợp pháp.
-
Khi phân chia tài sản nên có sự chứng kiến của luật sư hoặc công chứng viên.
-
Đảm bảo công bằng, minh bạch trong việc định giá và phân chia di sản.
-
Khi có mâu thuẫn, ưu tiên thương lượng, hòa giải; nếu không đạt được thỏa thuận thì khởi kiện tại Tòa án.
Lời khuyên pháp lý
Nếu bạn đang đứng trước tình huống thừa kế, hãy lưu ý:
-
Kiểm tra xem người chết có để lại di chúc hợp pháp hay không.
-
Xác định chính xác hàng thừa kế và quyền lợi của mình.
-
Thu thập đầy đủ giấy tờ liên quan đến di sản: giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, giấy khai tử, giấy tờ chứng minh quan hệ huyết thống.
-
Trường hợp có tranh chấp phức tạp, nên tham khảo ý kiến luật sư để được hướng dẫn chi tiết và bảo vệ quyền lợi hợp pháp.
CÔNG TY LUẬT TNHH LUẬT SƯ RIÊNG
Địa chỉ trụ sở: 250 Nguyễn Hoàng, Phường Bình Trưng, TP. Hồ Chí Minh
Số điện thoại: 0966 288 855
Email: Luatsurieng2010@gmail.com
-
Từ khoá:
-
